Ściółkowanie gleby w ogrodzie — jak i czym?

Ta po lewej — ziemia całkowicie odsłonięta, po tygodniu upału pęka jak sucharek. Ta po prawej — przykryta warstwą ściółki — trzyma wilgoć, nie parzy korzeni i prawie nie ma chwastów. To nie magia. To natura.

Czym jest ściółkowanie?

Ściółkowanie to po prostu rozłożenie na powierzchni gleby warstwy materiału (organicznego lub nieorganicznego), zwykle min. 5 cm. Po co? Żeby ograniczyć parowanie, zdusić chwasty, stabilizować temperaturę podłoża i — w przypadku ściółek organicznych — z czasem poprawiać strukturę oraz żyzność gleby. Najlepszy moment na aplikację to późna zima/wczesna wiosna lub jesień; unikaj sytuacji, gdy gleba jest zamarznięta lub „rozciapana” wodą. 

Czym ściółkować rośliny w ogrodzie?

Na rynku mamy do wyboru wiele rodzajów ściółek. Każda z nich wywiera inny wpływ na glebę, mikroorganizmy i rośliny. Najczęściej mamy do czynienia z następującymi opcjami:

• Kompost / przekompostowany obornik – szybkie dokarmianie plus poprawa struktury gleby; świetne na rabaty bylinowe i warzywnik. 
• Zrębki drzewne / kora – dłużej się rozkładają, genialne pod drzewa i krzewy; tłumią chwasty na długo. 
• Liście  – darmowe złoto ogrodnika; świetne w strefach półcienia i  pod drzewami (trzeba uważać z liśćmi, które długo się rozkładają, jak np.: liście dębu, czy orzecha włoskiego). 
• Słoma – sezonowa izolacja, dobra np. przy truskawkach. 
• Żwir, grys, otoczaki – nie dokarmiają, ale częściowo tłumią chwasty i trzymają ciepło; dobre dla roślin ciepłolubnych i w ogrodach żwirowych. 

A co z używaniem skoszonej trawy?

‍Jeśli masz kosiarkę z funkcją mielenia, zostaw drobne ścinki na murawie. To darmowy nawóz, który zwraca azot do systemu i nie powoduje „filcu”, jeśli koszenie jest regularne (krótkie ścinki, częste koszenie). 

Na rabatach także można użyć świeżo skoszonej trawy, ale z głową. Przede wszystkim:

• układaj cienkie warstwy 0,5–1 cm i pozwól im przeschnąć, zanim dosypiesz kolejną. Docelowo 2–3 cm, w kilku podejściach.
• Nie syp grubych, świeżych kęp – zbija się, śmierdzi, tworzy skorupę, ogranicza wodę i tlen.
• Nie dotykaj pędów/szyjek roślin – zachowaj 5–10 cm odstępu.
• Uwaga na chemię – jeśli trawnik był traktowany „weed&feed”/herbicydem, odczekaj min. 3 koszenia (albo ~4 tygodnie); w warzywniku unikaj ścinków po herbicydach z grupy pyralidów (np. clopyralid, aminopyralid, picloram), bo mogą uszkodzić rośliny.
• Najlepiej podsusz ścinki dzień–dwa albo wymieszaj 1:1 z częścią brązową (suche liście, słoma, zrębki).

Czy trzeba grabić liście z trawnika jesienią?

Jak nie należy ściółkować?

Nie ściółkuj, gdy gleba jest zamarznięta albo przemoknięta — warstwa okrywy tylko zatrzyma zimno i wodę w profilu, utrudniając korzeniom dostęp do powietrza. Wczesną wiosną pozwól podłożu najpierw się ogrzać i lekko przeschnąć, szczególnie w warzywniku: zrób odchwaszczanie, delikatne spulchnienie i dopiero potem rozłóż ściółkę. 

Zawsze utrzymuj odstęp przy pniach i szyjkach roślin: ściółka ma tworzyć taki amerykański „donut”, więc przy drzewach zostaw 5–10 cm luzu, aby pędy nie gniły. Nowo posadzone drzewa i krzewy ściółkuj wokół dołka, a nie bezpośrednio na bryle korzeniowej; najbezpieczniej rozsypać 4–5 cm materiału w strefie uprawnej i sukcesywnie uzupełniać. 

Te proste zasady ograniczają ryzyko zastoin wodnych, uszkodzeń kory i zasiedlania przez gryzonie, a jednocześnie pozwalają glebie pracować tak, jak trzeba.

Jakie są wady ściółkowania?

Każda technika ma cienie. Oto najważniejsze – z antidotum:

1. Przesada w grubości → często przesadzamy z grubością ściółki na rabatach, a to powoduje, że korzenie „wynoszą się” do wierzchniej, zbyt ciepłej i suchej warstwy i możliwe osłabienie roślin.
2. Kontakt z pniem → nieumiejętne ściółkowanie i zasypywanie pni drzew i krzewów korą może doprowadzić do ich gnicia.
3. Ślimaki lub nornice – gęste, wilgotne okrycie bywa dla nich bazą noclegową. 

Szybka ściąga: ile, gdzie, czym?

Wiem, że każdy chce mieć gotowe odpowiedzi na wszystko, więc jeśli już nie pamiętasz połowy z tego, co napisałem wyżej, to tutaj masz krótką ściągę ze ściółkowania. Pamiętaj, że jest to pewne generalizowanie, więc te wartości mogą lekko się różnić w Twoim ogrodzie:

• Rabaty bylinowe/warzywnik: kompost lub liście, 5–7 cm po odchwaszczeniu.
• Drzewa/krzewy: zrębki/kora, 5–10 cm w promieniu jak najbliżej rzutu korony, bez kontaktu z pniem.
• Ogród żwirowy: żwir/grys, 3–5 cm, geowłóknina tylko punktowo.
• Ściółkowanie trawą: często koszone, drobne ścinki, zostaw na murawie. Na rabatach cienkie warstwy 0,5–1 cm regularnie w odstępach - docelowo 2–3 cm, w kilku podejściach

FAQ (na deser)

1) Czy można ściółkować świeżymi zrębkami?
Tak — jako warstwę na wierzchu gleby pod drzewa/krzewy. Nie mieszaj ich z glebą; wtedy nie ryzykujesz „zablokowania” azotu w strefie korzeni. 

2) Czy ściółka ociepla czy chłodzi glebę?
Działa jak termostat: stabilizuje — latem chłodniej, zimą cieplej. Wczesną wiosną bardzo gruba warstwa potrafi opóźnić nagrzewanie grządek, dlatego z aplikacją w warzywniku poczekaj, aż podłoże się ogrzeje i obeschnie. 

3) Czy ściółka zwiększa zużycie wody?
Wręcz przeciwnie — zmniejsza parowanie i może ograniczyć podlewanie.

4) Co zrobić ze starą ściółką?
Jeśli to materiał organiczny — dosyp kolejną cienką warstwę; stara w międzyczasie stanie się humusem. Zanim dosypiesz, odchwaść i lekko spulchnij powierzchnię. 

‍